Διδακτική ενότητα: Βασικά εμπόδια επικοινωνίας

Επικοινωνία είναι η διαδικασία µε την οποία ένας ποµπός Α (άνθρωπος, οµάδα) µεταβιβάζει πληροφορίες, σκέψεις, ιδέες, συναισθήµατα και ενέργεια σε ένα δέκτη Β (άνθρωπο, οµάδα), µε στόχο να ενεργήσει πάνω του µε τρόπο, ώστε να προκαλέσει σ’ αυτόν την εµφάνιση ιδεών πράξεων, συναισθηµάτων, ενέργειας και σε τελική ανάλυση να επηρεάσει την κατάστασή του και τη συµπεριφορά του.

Είναι το µέσο µε το οποίο οι άνθρωποι συνδέονται, σχηµατίζουν οµάδες ή οργανώσεις, συνεργάζονται και πετυχαίνουν κοινούς στόχους. Παρά τον καθοριστικό της ρόλο, δίνεται λίγη σημασία σ’ αυτή, τόσο σε επίπεδο εκπαίδευσης, όσο και σε επίπεδο διοικητικής πρακτικής.

Βασικά εµπόδια επικοινωνίας

Τα εµπόδια αφορούν όλα της τα στάδια και πηγάζουν τόσο από τον ποµπό και το δέκτη όσο και από το περιβάλλον µέσα στο οποίο αυτή πραγµατοποιείται. Μια σύντοµη παρουσίαση των εµποδίων που αφορούν τον ποµπό, το δέκτη και το περιβάλλον είναι:

1. Ασαφείς στόχοι

Όταν ο στόχος της επικοινωνίας είτε σε επίπεδο ατόµου είτε σε επίπεδο επιχειρήσεων δεν είναι σαφής και συγκεκριµένος, τότε είναι λογικό να µην είναι αποτελεσµατικός.

2. Μη σωστά µηνύµατα

Συχνά από πίεση χρόνου αλλά και για άλλους λόγους (αδιαφορία, ικανότητες κτλ.), ο ποµπός δε διαµορφώνει σωστά µηνύµατα, δηλαδή δεν εµπεριέχουν ακριβώς αυτό που επιθυµεί να µεταβιβάσει ή είναι δύσκολο να κατανοηθούν από το δέκτη. Συνήθη προβλήµατα που παρουσιάζονται στα µηνύµατα είναι η ασάφεια, η µη ακρίβεια, η έλλειψη πληρότητας, περιεκτικότητας, συντοµίας και ορθότητας και γενικά η κακή τους κωδικοποίηση.

3. Κακή επιλογή χρόνου και χώρου

Ο ποµπός συνήθως είναι αυτός που καθορίζει το χρόνο και το χώρο της επικοινωνίας. Η κακή επιλογή και των δύο µειώνει σηµαντικά την αποτελεσµατικότητα της επικοινωνίας.

4. Κακή επιλογή τρόπου και µέσου

Εµπόδιο στην αποτελεσµατική επικοινωνία αποτελούν οι κακές επιλογές του ποµπού σε ό,τι αφορά τον τρόπο (γραπτή, προφορική, οπτική) και τα µέσα (λόγος, τόνος, σώµα, τηλέφωνο κτλ.). Για κάθε στόχο, µήνυµα, συνθήκες κτλ. επικοινωνίας υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι και µέσα.

5. Έλλειψη ενδιαφέροντος / απροσεξία

Συχνά παρατηρείται έλλειψη ενδιαφέροντος, διάθεσης, αλλά και ικανοτήτων του δέκτη να συγκεντρώνει την προσοχή του στο µήνυµα που του µεταβιβάζει ο ποµπός. Αυτό έχει συνέπεια να µη συλλαµβάνεται ή να συλλαµβάνεται λανθασµένα ένα µέρος του µηνύµατος και να αλλοιώνεται το περιεχόµενό του. Συγχρόνως αποθαρρύνει τον ποµπό να εκφραστεί και να συνεχίσει την επικοινωνία.

6. Βιαστικά συµπεράσµατα

Αρκετές φορές το άτοµο ως δέκτης έχει την τάση, από έλλειψη υποµονής και πίεση χρόνου, να βγάζει βιαστικά συµπεράσµατα σε ό,τι αφορά το νόηµα του µηνύµατος που του µεταβιβάζεται, πριν ακόµη ο ποµπός ολοκληρώσει τη µετάδοσή του. Αυτή η ενέργεια γίνεται εµπόδιο στην αποτελεσµατική επικοινωνία, ιδιαίτερα στο χώρο των επιχειρήσεων όπου η πίεση του χρόνου συνήθως είναι σηµαντική.

7. Προδιάθεση / προκατάληψη

Κάθε άνθρωπος χαρακτηρίζεται λίγο ή πολύ από προδιαθέσεις και προκαταλήψεις έναντι άλλων ανθρώπων. Αυτό έχει συνέπεια να µη δίνεται προσοχή στο πραγµατικό νόηµα του µηνύµατος, αλλά να διαστρεβλώνεται.

8. Υπερευαισθησία

Ένα σηµαντικό εµπόδιο είναι η υπερευαισθησία που χαρακτηρίζει κάποια άτοµα ως προς ορισµένες λέξεις, φράσεις ή γεγονότα. Αυτό τα κάνει να συγκεντρώνουν την προσοχή τους κυρίως σ’ αυτά τα σηµεία του µηνύµατος και να µη δίνουν προσοχή ή σηµασία στα υπόλοιπα, χάνοντας έτσι ένα σηµαντικό µέρος του νοήµατος.

9. Διαφορετικές αντιλήψεις

Οι διαφορετικές αντιλήψεις των ανθρώπων οδηγούν σε διαφορετικές αξιολογήσεις και ερµηνείες των ίδιων µηνυµάτων, µε συνέπεια να δηµιουργούνται σηµαντικά εµπόδια στην επικοινωνία.

10. Σχέσεις µεταξύ ποµπού και δέκτη

Οι ανθρώπινες σχέσεις, οι σχέσεις εξουσίας, η κοινωνική και διοικητική θέση καθώς και οι σχέσεις συµφερόντων δυσχεραίνουν την επικοινωνία.

11. Δοµές / διαδικασίες

Η στεγανοποίηση των διαφόρων τµηµάτων, τα πολυάριθµα επίπεδα, οι περίπλοκες και χρονοβόρες διαδικασίες ροής των πληροφοριών, οι ανελαστικοί γραπτοί και άγραφοι κανόνες και κανονισµοί επικοινωνίας (συµβούλια, επιτροπές, συναντήσεις, ακροάσεις, έγγραφα, κ.λπ.) δε διευκολύνουν τους ανθρώπους να επικοινωνούν αποτελεσµατικά.

12. Υπερφόρτωση

Ο µεγάλος όγκος πληροφοριών που δέχεται καθηµερινά κάθε άνθρωπος σε συνδυασµό µε το χρόνο και τις ικανότητες σύλληψης, ερµηνείας και αξιοποίησής τους, συχνά αποτελεί εµπόδιο στην επικοινωνία.

Συνήθεις συνέπειες του εµποδίου αυτού είναι:

Η αδυναµία του ανθρώπου να συλλάβει και να επεξεργαστεί ένα µέρος αυτών,

Η λανθασµένη επεξεργασία,

Η καθυστερηµένη επεξεργασία,

Η επιλεκτική σύλληψη και

Η αποφυγή πληροφοριών.

13. Οι κώδικες

Η αποτελεσµατική επικοινωνία απαιτεί τη συνειδητοποίηση από τους συνοµιλητές των διαφορών που υπάρχουν σε επίπεδο κωδίκων. Η προσπάθειά τους για την ελαχιστοποίηση αυτών είναι αναγκαία.