Διδακτική ενότητα: Διακρίσεις οικονομικών οργανισμών

Καθώς οι συνθήκες κάτω από τις οποίες δημιουργούνται οι επιχειρήσεις, το αντικείμενο με το οποίο ασχολούνται και οι στόχοι τους διαφέρουν προκύπτουν διαφοροποιήσεις που είναι σημαντικές για την επιλογή συγκεκριμένων διοικητικών μεθόδων.

Κριτήρια διάκρισης επιχειρήσεων

• Αντικείμενο απασχόλησης
• Κερδοσκοπικός χαρακτήρας
• Φορέας ιδιοκτησίας
• Νομική υπόσταση και μορφή
• Μέγεθος

Με βάση το αντικείμενο απασχόλησης (κλάδος δραστηριότητας) διακρίνονται σε πρωτογενείς, δευτερογενείς και τριτογενείς. Μια επιχείρηση μπορεί να ανήκει σε περισσότερους από έναν κλάδους.

1. Πρωτογενείς: Αποσπούν από την φύση πρώτες ύλες

• Άντληση φυσικού αερίου, πετρελαίου, νερού κλπ.
• Ορυχεία, λατομεία
• Υλοτομία
• Γεωργία, μελισσοκομία, αλιεία
• Παραγωγή ηλιακής/αιολικής ενέργειας

2. Δευτερογενείς (Μεταποίηση): Επιχειρήσεις που επεξεργάζονται και μεταποιούν τις πρώτες ύλες, προϊόντα της πρωτογενούς παραγωγής για την παραγωγή πιο σύνθετων αγαθών, όπως:

• Είδη διατροφής, ποτά
• Είδη ένδυσης
• Μεταλλικά πλαστικά προϊόντα
• Χημικά προϊόντα, παράγωγα πετρελαίου
• Μηχανές, συσκευές 

Μπορούν να είναι κάθετης ή οριζόντιας οργανωτικής διάθρωσης.

Οι δύο βασικοί τύποι επιχειρήσεων του δευτερογενή τομέα:

i) Βιομηχανικές

• Υψηλό κεφάλαιο, τεχνολογικός εξοπλισμός, τυποποίηση, σταθερή ποιότητα
• Η παραγωγική εργασία συντελείται κυρίως μέσω του τεχνικού εξοπλισμού
• Υψηλή παραγωγή, χαμηλό ανά μονάδα κόστος
• Ο επιχειρηματίας έχει συνήθως διευθυντική θέση
• Υψηλό % σταθερού κόστους, μικρότερη ευελιξία 

ii) Βιοτεχνικές

• Μικρό κεφάλαιο, απλός εξοπλισμός, η παραγωγική εργασία συντελείται κυρίως από τους εργαζόμενους
• Ο επιχειρηματίας βοηθά και στην παραγωγή
• Στοχεύει στην τοπική/εγχώρια αγορά
• Xαμηλότερα σταθερά κόστη, μεγαλύτερη ευελιξία

Γ) Τριτογενείς (Εμπορικές και Παροχής υπηρεσιών): Έχουν ως αντικείμενο την κυκλοφορία αγαθών και προϊόντων, είναι δηλαδή ο συνδετικός κρίκος παραγωγών και καταναλωτών ή παρέχουν υπηρεσίες σε άλλες επιχειρήσεις και τους καταναλωτές.

• Λιανικού, χονδρικού εμπορίου
• Εισαγωγών, εξαγωγών 
• Τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες, χρηματιστηριακά γραφεία
• Ξενοδοχεία, τουριστικές επιχειρήσεις
• Υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης
• Πληροφορικής, ανάπτυξης λογισμικού
• Νομικές εταιρείες, μεταφορικές
• Συμβουλευτικές, λογιστικές, ελεγκτικές

Απασχολούμενοι κατά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας

Βάσει του κερδοσκοπικού χαρακτήρα

Α. Κερδοσκοπικές (Ποριστικές): Επιδιώκουν την πραγματοποίηση επιχειρηματικού κέρδους

i) Ανήκουν συνήθως στον ιδιωτικό τομέα.

ii) Το κέρδος κατανέμεται σε τρία συνήθως μέρη:

- Αποθεματικό/Κεφάλαιο κίνησης (Απόθεμα χρημάτων για λειτουργικά έξοδα)

- Επένδυση σε εξοπλισμό και πάγια (π.χ. κτήρια)

- Απόδοση στους επιχειρηματίες/ιδιοκτήτες/επενδυτές (μέτοχοι, εταίροι κλπ.)

iii) Διακρίνονται για την ευελιξία τους

Β. Μη κερδοσκοπικές (οργανισμοί): Επιχειρήσεις που δεν αποβλέπουν απαραίτητα σε επιχειρηματικά κέρδη και καλύπτουν συνήθως βασικές ανθρώπινες και κοινωνικές ανάγκες (είναι συνήθως μέτοχος ή ιδιοκτήτης το Δημόσιο).

Διακρίνονται τρία είδη:

• Κτητικές: Επιδιώκουν τα έσοδα να υπερβαίνουν τις δαπάνες, έτσι ώστε το πλεόνασμα να επενδυθεί εκ νέου στην επιχείρηση για την βελτίωση των προϊόντων/υπηρεσιών που παράγει. Παραδείγματα αποτελούν οι ΔΕΗ, ΟΤΕ, ΟΣΕ, ΕΛΤΑ, αν και ο κερδοσκοπικός χαρακτήρας των συγκεκριμένων διαφοροποιείται κατά περίπτωση ανάλογα με το βαθμό συμμετοχής ιδιωτών επενδυτών.
• Εξισωτικές: Επιδιώκουν τα έσοδα να είναι ίσα με τις δαπάνες και στοχεύουν συνήθως στην παροχή κοινωνικών υπηρεσιών (Εκπαιδευτικά ιδρύματα, νοσοκομεία, δημοτικές επιχειρήσεις κλπ.)
• Ελλειμματικές: Τα έσοδα υπολείπονται των δαπανών. Συνήθως τα ελλείμματα προκύπτουν λόγω κακής διαχείρισης/προγραμματισμού και όχι σκόπιμα (Νοσοκομεία, ορφανοτροφεία και άλλα δημόσια ιδρύματα)

Βάσει νομικής μορφής:

• Στην νομική επιστήμη ως φυσικό πρόσωπο ορίζεται κάθε άνθρωπος.
• Ως νομικά πρόσωπα ορίζονται οι ενώσεις φυσικών προσώπων με συγκεκριμένο αντικειμενικό στόχο.
• Οι επιχειρήσεις και οι οργανισμοί θεωρούνται νομικά πρόσωπα.

Οι δύο βασικές κατηγορίες νομικών προσώπων:

A. Νομικά πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου (Ν.Π.Ι.Δ.)

i) Ίδρυμα: Έχει συνήθως φιλανθρωπικό/κοινωφελή σκοπό.

ii) Σωματείο: Μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα (ψυχαγωγικού, εκπαιδευτικού κλπ.)

iii) Εταιρεία: Ένωση δύο ή περισσότερων φυσικών προσώπων με στόχο συνήθως την πραγματοποίηση επιχειρηματικών κερδών μέσω διαφόρων οικονομικών δραστηριοτήτων.

B. Νομικά πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.)

i) Ιδρύονται από το Δημόσιο/Κράτος

ii) Επιτελούν συγκεκριμένες λειτουργίες

iii) Έχουν περιουσιακή αυτοτέλεια αλλά όχι διοικητική (εποπτεύονται από το κράτος)

• Χωρικά σωματεία (Τοπική αυτοδιοίκηση)
• Ιδρύματα (Φιλανθρωπικά, νοσοκομεία, Χρηματιστήρια, Ασφαλιστικά Ταμεία, ΑΕΙ, ΤΕΙ, Θρησκευτικά ιδρύματα, κλπ.)
• Ενώσεις προσώπων (Επαγγελματικά σωματεία, επιμελητήρια)