Διδακτική ενότητα: Επιδράσεις του οικονομικού περιβάλλοντος επί των τουριστικών επιχειρήσεων

Α. Επιδράσεις του οικονομικού περιβάλλοντος επί της ζήτησης

Παράγοντες κλειδιά, που στη μακροοικονομική θεώρηση, επηρεάζουν τη ζήτηση για προϊόντα και υπηρεσίες:

α) Οι δαπάνες των καταναλωτών

Πρόκειται για το σύνολο των χρημάτων που οι τουρίστες ξοδεύουν για την αγορά τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών άμεσης κατανάλωσης σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο.

Βασικές παράμετροι που προσδιορίζουν τις καταναλωτικές δαπάνες

• Το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα.
• Τα επιτόκια, δηλαδή η επιπλέον αξία που πληρώνει ή κερδίζει κάποιος που δανείζεται ή αποταμιεύει χρήματα στην τράπεζα.
• Οι προσδοκίες καταναλωτών και επιχειρήσεων.
• Ο δείκτης αποταμίευσης, ο οποίος δείχνει το μέρος του διαθέσιμου εισοδήματος που αποταμιεύεται. 

β) Η ζήτηση για εξαγωγές

Η ζήτηση για εξαγωγές προϊόντων και υπηρεσιών επηρεάζεται από την ισοτιμία του εθνικού νομίσματος, καθώς και από την τουριστική ανάπτυξη συγκεκριμένων χωρών.

γ) Οι πραγματοποιούμενες επενδύσεις

Oι πραγματοποιούμενες επενδύσεις μπορεί να είναι εγχώριες ή ξένες και επηρεάζονται από:

i) τις καταναλωτικές δαπάνες

ii) τις μελλοντικές προσδοκίες

iii) τα επιτόκια (υψηλά επιτόκια, αποτρέπουν το δανεισμό με σκοπό την επένδυση)

iv) το υπάρχον δυναμικό της αγοράς.

Εύλογο είναι ότι οι επενδύσεις κατευθύνονται σε χώρες και περιοχές με δυνατότητες. Οι δε επενδυτές προσελκύονται από δάνεια, φοροαπαλλαγές, πρώτες ύλες, εργατικό δυναμικό κλπ.

δ) Οι κρατικές δαπάνες

Αντανακλούν αφενός την κατάσταση της οικονομίας και αφετέρου την πολιτική του κόμματος που είναι στην εξουσία και επηρεάζουν τις επιχειρήσεις και τους φορείς που εξαρτώνται από αυτές.

Β) Επιδράσεις του οικονομικού περιβάλλοντος επί του κόστους λειτουργίας και παραγωγής

Παράγοντες κλειδιά, που στη μακροοικονομική θεώρηση επηρεάζουν το κόστος λειτουργίας και παραγωγής των τουριστικών επιχειρήσεων

α) Τα επιτόκια

Επηρεάζουν τις υφιστάμενες και μελλοντικές δανειακές υποχρεώσεις των επιχειρήσεων.

β) Ο πληθωρισμός

Επηρεάζει την τιμή των τουριστικών αγαθών και υπηρεσιών.

γ) Η ισοτιμία του εθνικού νομίσματος

Επηρεάζει το κόστος των εισαγόμενων προϊόντων, καθώς και την ανταγωνιστικότητα ενός προορισμού ή μιας επιχείρησης.

δ) Οι άμεσοι και έμμεσοι φόροι

Επηρεάζουν το κόστος της επιχείρησης (υψηλή φορολογία, οδηγεί σε υψηλά κόστη και άρα σε αύξηση των τιμών)

Τρεις επιπλέον παράγοντες

i) H αγορά εργασίας

Ειδικότερα, το ποσοστό και τα διαρθρωτικά χαρακτηριστικά της ανεργίας έχουν πολλαπλές επιδράσεις στις επιχειρήσεις: από τη μια η ανεργία μειώνει τη ζήτηση, από την άλλη μεγάλο ποσοστό ανεργίας σημαίνει και μείωση και μισθούς (από τη στιγμή που υπάρχει προσφορά εργατικού δυναμικού που διατίθεται να εργαστεί και με λιγότερα χρήματα).
ii) Η αξία της γης και των ακινήτων

Επηρεάζει την ίδρυση και χωροθέτηση νέων τουριστικών επιχειρήσεων, καθώς και τη δυνατότητα αξιοποίησης των ακινήτων για δανεισμό.
iii) Η οικονομική πολιτική της κυβέρνησης

Οι βασικοί οικονομικοί της στόχοι και τα μέσα που χρησιμοποιεί για την επίτευξή τους επηρεάζουν τη ζήτηση, την προσφορά και τις επενδύσεις.  

Το τουριστικό προϊόν και η τουριστική βιομηχανία

Τα πέντε κύρια συστατικά που συνθέτουν το συνολικό τουριστικό προϊόν είναι:

1) Τα θέλγητρα του τόπου προορισμού, που μπορεί να είναι φυσικά (τοπίο, ακτές), κατασκευασμένα (ιστορική πόλη), πολιτιστικά (μουσεία, θέατρα) ή κοινωνικά (τρόπος ζωής).

2) Οι διευκολύνσεις του τόπου προορισμού, προκειμένου να απολαμβάνουν οι τουρίστες τα θέλγητρά του. Δηλαδή τα καταλύματα, τα εστιατόρια, τα μαγαζιά, τα μέσα μεταφοράς κλπ. Συχνά υπάρχει αλληλοεπικάλυψη μεταξύ θέλγητρων και διευκολύνσεων.

3) Η προσπελασιμότητα του τόπου, που σχετίζεται με το πόσο εύκολα, γρήγορα και οικονομικά μπορεί να φτάσει ο τουρίστας στον προορισμό του. Είναι επομένως θέμα συγκοινωνιακής υποδομής και συγκοινωνιακής τεχνολογίας.

4) Η εικόνα του τόπου προορισμού, που εκφράζει τις παραστάσεις που διαμορφώνουν οι τουρίστες σχετικά με το τι θα δουν και θα κάνουν εκεί που θα πάνε. Οι εικόνες που διαμορφώνουν οι άνθρωποι αναφορικά με τους ποικίλους τουριστικούς προορισμούς, όταν εκτιμηθούν, αξιολογηθούν και συνδυαστούν με άλλους παράγοντες οδηγούν στη λήψη της ταξιδιωτικής απόφασης.

Αντικείμενο του τουριστικού μάρκετινγκ είναι να διατηρεί, τροποποιεί ή αναπτύσσει παραστάσεις, με σκοπό να επηρεάσει τις προσδοκίες των μελλοντικών αγοραστών. Οι εικόνες συγκροτούνται από 3 διαφορετικά, αλλά αλληλεξαρτώμενα στοιχεία - το γνωστικό, το συναισθηματικό και το παρορμητικό.

5) Η τιμή του τουριστικού προϊόντος, δηλαδή το συνολικό κόστος της μετακίνησης, διαμονής, διατροφής και συμμετοχής σε δραστηριότητες.

Το τουριστικό προϊόν διακρίνεται καταρχάς από αδυναμία αποθήκευσης. Άλλα χαρακτηριστικά του είναι η αμεταθετότητα, η διαφοροποίηση, η φθαρτότητα, το υψηλό σταθερό κόστος, η αλληλεξάρτηση των επιμέρους στοιχείων του, η ετερογένεια της παραγωγικής του δομής, η ανελαστικότητα ως προς τις μεταβολές της τουριστικής ζήτησης, η ταύτιση του τόπου παραγωγής με τον τόπο κατανάλωσης, η αρχικά μεγάλη επενδυτική δαπάνη για την τουριστική υποδομή και ανωδομή, η έντονη εποχικότητα, η συμπληρωματικότητα και η υποκατάσταση.

Το τουριστικό προϊόν αποτελείται από διάφορα επιμέρους συστατικά στοιχεία (υλικά αγαθά, υπηρεσίες, φυσικούς πόρους) που όταν συνδυαστούν με κατάλληλο τρόπο απαρτίζουν μια «δέσμη» τουριστικών αγαθών και υπηρεσιών, που ονομάζεται τουριστικό πακέτο. Το τουριστικό πακέτο, επομένως, είναι οργανωμένο εκ των προτέρων, αποτελεί συνάθροιση αγαθών και υπηρεσιών και προσφέρεται στην τουριστική αγορά κατά τρόπο τυποποιημένο και σε συγκεκριμένη τιμή.

Τα βασικά στοιχεία του τουριστικού πακέτου είναι πέντε:

• ο προορισμός
• το μεταφορικό μέσο
• η διαμονή
• η διατροφή
• και οι μεταφορές/ μετακινήσεις.

Οι κυριότεροι παραγωγικοί κλάδοι που συνθέτουν των τομέα του τουρισμού και των ταξιδιών είναι:

Α) Ο κλάδος των υπηρεσιών φιλοξενίας, που περιλαμβάνει το σύνολο των τουριστικών μονάδων που παρέχουν υπηρεσίες φιλοξενίας.

Β) ο κλάδος της εστίασης, που περιλαμβάνει εστιατόρια, καφετέριες, ταβέρνες, μπαρ κλπ. (ο κλάδος λειτουργεί στο πλαίσιο του μονοπωλιακού ανταγωνισμού).

Γ) ο κλάδος των ενδιάμεσων φορέων, δηλαδή των tour operators και των ταξιδιωτικών πρακτορείων.

Δ) ο κλάδος των μεταφορών - οδικών, θαλάσσιων, σιδηροδρομικών και αερομεταφορών.

Ε) ο κλάδος των θεαμάτων που περιλαμβάνει διασκέδαση, ψυχαγωγία και αθλήματα.

ΣΤ) ο κλάδος της διάθεσης τροφίμων που περιλαμβάνει τη δραστηριότητα των επιχειρήσεων που εστιάζονται στην προετοιμασία και το σερβίρισμα φαγητών και ποτών εκτός οικίας.

Ζ) ο κλάδος της ενοικίασης αυτοκινήτων που περιλαμβάνει μεγάλες διεθνείς και μικρές τοπικές ανεξάρτητες εταιρείες.